Dünyamızdaki milyonlarca kilometrelik otoyol ağı, vahşi hayvanların trafik kazalarında ölümlerinden böceklerin ve özellikle de arı gibi tozlaştırıcıların habitatlarının parçalanmasına kadar birçok ekolojik soruna sebep oldu. Otoyolların, arıların yolunu nasıl sınırladığı geçtiğimiz günlerde The Journal of Applied Ecology’de yayınlandı.
California Road Highway Hills
Çalışmanın yazarlarından Michigan Üniversitesinde Ekoloji ve Evrimsel Biyoloji alanında doktora adayı Chatura Vaidya, “Özellikle kentsel alanlardaki yollarımız birçok farklı habitattan geçiyor. Yollar bir bariyer gibi tozlaştırıcıların popülasyonları ile tozlaştırdıkları bitkiler arasındaki genetik çeşitliliği sağlayan DNA akışını önleyebilir.” dedi. Vaidya ve çalışmanın yardımcı yazarı Michigan Üniversitesi doktora adayı Gordon Fitch, Bombus arıları gibi daha büyük tozlaştırıcıları çekebilecek, büyük çiçekleri olan yabani bergamot olarak bilinen Monarda fistulosa ve küçük çiçeklere sahip papatya ailesinin bir üyesi olan Coreopsis verticillata olmak üzere iki yerli bitkiye odaklandı.
2020 yılının yazında Michigan’ın Ann Arbor şehrinde çalışan araştırmacılar, yaya kaldırımlarından bisiklet yollarına ve beş şeritli yollara kadar çeşitli hız sınırlarına sahip yolların yakınındaki 47 bölgeye her iki bitki türünü yerleştirdi. Bilim insanları çiçeklere, tozlaştırıcının toplayıp bir sonraki çiçeğe bırakacağı polen yerine geçecek floresan bir pigment transfer etti. Pigmentlenmemiş bitki gruplarını da aynı mesafede yolun yanına ve karşısına yerleştirildi. Bu bitkilerin geceleri herhangi bir pigment alıp almadıkları UV ışınları kullanılarak kontrol edildi. Araştırmacılar, yolun karşı tarafındaki bitkilerin pigment eklenmiş bitkilerle yolun aynı tarafına yerleştirilen bitkilerden çok daha az pigmente sahip olduğunu buldular. Coreopsis bitkilerinde, tozlaşmaya benzer bir şekilde yolun karşı tarafındaki pigment eklenmiş bitkiler yolun aynı tarafındaki bitkilerden yüzde 50 daha az pigment transferine sahipti. Monarda bitkileri için ise bu pigment azalması yüzde 34’tü.
Osteopsi (a – c) ve Monarda (d, e) ‘de pigment birikimi üzerine konumun yola göre etkisi
Araştırmacılar, bu farkın -yüzde 50’ye karşı yüzde 34- tozlaştırıcılarının farklı boyutlarıyla ilgisi olduğunu öne sürüyorlar; Arı ne kadar küçükse, yolun karşısına geçmesi o kadar zor. Örneğin; Coreopsis’e gelenlerin çoğunu oluşturan minik metalik-yeşil Ter arıları trafik hızından kaynaklı rüzgârda daha fazla sorun yaşadı.
Vaidya, “Bulduğumuz kesin şey, yolların arı ve polen hareketine engel olduğudur ve bu sadece arı popülasyonlarını değil, bitki popülasyonlarını da etkileyecek.” dedi. Araştırmacılar, polen transferinin azalmasında en önemli faktörün yolun genişliği olduğunu buldular. Ancak, yolun kendi özelliğinin olduğu kadar hangi trafik unsurlarının tam olarak ilgili olduğunu anlamak için daha fazla çalışmanın yapılması gerektiği konusunda uyarıyor, ayrıca çalışmanın COVID-19 salgını sırasında trafiğin daha az yoğun olduğu bir dönemde gerçekleştiğini daha fazla trafiğin daha da büyük bir etkiye sahip olabileceğini belirtiyorlar.
Latince Halictidae ismiyle bilinen “ter arısı”. Fotoğraf Jeff Hollenbeck.
Kaliforniya Üniversitesi Yol Ekoloji Merkezinin eş direktörü Fraser Shilling, Popular Science’a gönderdiği bir e-postada, “Ekolojik ve tarımsal etkinin gelecekteki araştırmasını destekleyen kritik bulgular, bu sorunun nasıl yönetileceğine dair yeni konular ortaya çıkardı. Özellikle de yol boyunca onları güvenli bir şekilde geçirmek için kaç tane ve ne kadar büyük tozlaştırıcı geçişler inşa edip edemeyeceğimiz konusunda.” diye yazdı. Araştırmanın yazarları, omurgalı türlerin otoyolların üzerinden veya altından geçerek araçlardan kaçınmalarına yardımcı olan yaban hayatı tünellerinin, farkında olmadan trafiğe uçan böcekleri göndermediğinden emin olmak için önce kontrol edilmesi gerektiğini belirtiyor ve yollardaki trafiğin sınırlandırılması için yol diyetinin yardımcı olabileceğini söylüyorlar.
Sera gazı emisyonlarının yanı sıra, Shilling, “İklim değişikliğinin yanı sıra yollar ve trafik insan etkisinin en geniş örneğidir.”diyor. Yollar, tozlaşma ve diğer önemli ekolojik hizmetlerin azalmasına katkıda bulunuyorsa, “bir şeyler yapabilmemiz için araştırmalar gerekiyor.”
Çeviren: İrem BAYDOĞAN
Editör: Cengizhan Öztürk
Shechet May 14, E. (2021, May 14). Roads and highways disrupt bee pollination. Popular Science. https://www.popsci.com/environment/bees-pollination-road-impact/.
Fitch, G., Vaidya, C., & Lach, L. (2021). Roads pose a significant barrier to bee movement, mediated by road size, traffic and bee identity. Journal of Applied Ecology. https://doi.org/10.1111/1365-2664.13884
Comments